Muzeum Młodej Polski "Rydlówka"

Dworek, nazwany później Rydlówką, został wybudowany w 1894 przez malarza Włodzimierza Tetmajera, który cztery lata wcześniej osiedlił się w podkrakowskich Bronowicach. Jego żoną była Anna Mikołajczykówna, córka bronowickiego chłopa Jacka Mikołajczyka, na którego ziemi został wzniesiony dworek. Pierwotnie dwór był parterowy, drewniany, kryty strzechą i z gankiem.

Częstym gościem Tetmajerów, zwłaszcza latem 1900 roku, był Lucjan Rydel. Powodem było narastające uczucie znanego już wówczas pisarza i poety do 17-letniej Jadwisi, najmłodszej siostry gospodyni. 20 listopada 1900 roku w kościele Mariackim odbył się ich ślub. Świadkami uroczystości byli wuj panny młodej, Błażej Czepiec i przyjaciel pana młodego, a zarazem całej rodziny Rydlów, Stanisław Wyspiański. Tetmajerowie użyczyli swojego domu na przyjęcie weselne. Dwa lata później Tetmajerowie przenieśli do znajdującego się w pobliżu domu, tzw. Tetmajerówki, a stary dworek sprzedali w 1908 Rydlowi. W 1912 nowy właściciel przebudował Rydlówkę według projektu Filipa Pokutyńskiego – z lewej strony dostawiono tzw. świetlicę, a strzechę zastąpiono dachówkami.

W grudniu 1968 w dworku wybuchł pożar wywołując duże zniszczenia[2]. Z okazji zbliżającej się setnej rocznicy urodzin Stanisława Wyspiańskiego w 1969 dom wyremontowano i zaopiekował się nim oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Urządzono tutaj Muzeum Młodej Polski. Miejsce to do dziś pozostaje w rękach rodziny Rydlów, a jego opiekunką jest Maria Rydlowa.

Drugiego dnia wesela Rydla z Jadwigą odbywały się tradycyjne poprawiny i oczepiny. Wśród gości był również Stanisław Wyspiański. Nie brał udziału w zabawie, stał oparty o framugę (zwiedzający muzeum mogą sami stanąć dokładnie w tym samym miejscu), patrząc na tańczące pary. Za jego plecami, w pokoju Tetmajera, siedzieli starsi, którzy rozprawiali o polityce. Wyspiański wsłuchiwał się w te rozmowy, patrzył na litografię obrazu Matejki Wernyhora i zastanawiał się, jak by to było, gdyby nagle do izby wszedł ów wróż z tragedii Słowackiego i wezwał do walki o niepodległość (Sen srebrny Salomei wystawiano na deskach Teatru Krakowskiego wiosną 1900 roku). I tak powstała koncepcja dramatu. Pokój Tetmajera uczynił Wyspiański miejscem akcji utworu. Muzyka, wir roztańczonych par, obrzędowość nadały mu charakter modernistyczny.

Ekspozycja składa się z 5 pomieszczeń na parterze. Z sieni przechodzi się do izby tanecznej. Po prawej stronie znajduje się izba weselna, zrekonstruowana na podstawie opisu z Wesela, a z niej prowadzą drzwi do alkierza. Po lewej stronie izby tanecznej znajduje się świetlica – dawna pracownia i biblioteka Rydla, w której obecnie znajdują się obrazy z czasów Młodej Polski. W pokoju zaadaptowanym na biuro dawniej mieściła się kuchnia Tetmajerów.

Jest wiernym odtworzeniem dekoracji z premiery teatralnej Wesela. Wyspiański pod tekstem sztuki zamieścił dokładny opis, który nawiązywał do autentycznego umeblowania pokoju Tetmajera.

Izba taneczna[edytuj]

Zgromadzono tu portrety i pamiątki rodzinne Rydlów. Należą do nich: pastelowy portret Rydla z "Primaverą" Botticellego autorstwa Stanisława Wyspiańskiego, cztery Jadwigi Rydlowej: Wojciecha Weissa, Stanisława Kamockiego, Stanisława Fabijańskiego i Antoniego Kamieńskiego. Znajdują się tu portrety dziadka Lucjana ze strony matki – Józefa Kremera, filozofa i profesora UJ, fotografie rodziców oraz dziadków ze strony ojca. Kantorek należał do Rydla, jak również bogato niegdyś wyposażona biblioteczka.

Tu zgromadzono pamiątki związane z gośćmi weselnymi, którym niejednokrotnie Wyspiański nie zmieniał nazwisk w swym dramacie. Spoglądają z fotografii oprawionych w ramki z epoki, w zabytkowych serwantkach przechowywane są należące do nich przedmioty. W alkierzu eksponowane są też pierwodruki utworów Rydla, jak np. grane do dziś Betlejem polskie. W izbie stoi skrzynia wyprawna Jadwigi Rydlowej i jedno z krzeseł projektowanych przez Wyspiańskiego z myślą przeznaczenia go do jadalni. Portret Józefy Singer - Racheli z Wesela namalowała Jadwiga Tetmajerówna - Isia z dramatu. Nad drzwiami do pokoju Tetmajera widoczne dwie fotografie: przysłał je Wyspiański Rydlowi. Jedna z nich przedstawia fragment odrzuconego projektu witraża do katedry we Lwowie.

Pracownia i biblioteka Lucjana Rydla – świetlica, dobudowana do dawnego domu Tetmajerów obecnie jest miejscem ekspozycji obrazów malarzy Młodej Polski związanych z Bronowicami. Są to m.in.: Wesele i Kopanie ziemniaków, Stodoły w Bronowicach, Izba w domu Jacentego Mikołajczyka Włodzimierza Tetmajera, mały obrazek z kwitnącą jabłonią Jana Stanisławskiego, Stefana Filipkiewicza Sad w cieniu i inne. Komplet mebli należał do Stefana Turskiego, aktora i autora m.in. komedii Krowoderskie zuchy.

Co roku, 20 listopada, w rocznicę wesela i zarazem rocznicę otwarcia Muzeum, ma miejsce impreza pod nazwą "Osadzenie chochoła". Chochoł osadzany jest na klombie przed muzeum, na wprost okna do pokoju Tetmajera.

Przypisy:

↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych - województwo małopolskie (pol.). 2011-12-31. [dostęp 2011-07-16].

↑ http://wyspianski.viii-lo.krakow.pl/krajob11.htm

Bibliografia[edytuj]

Dworek "Rydlówka" – broszura wydana przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego.

Hanik Marian Muzea Krakowa, Kraków: Krakowski Ośrodek Informacji Turystycznej, 1991.

Kraków. Muzea – broszura wydana przez Urząd Miasta Krakowa.

Rydlówka, oprac. Maria Rydlowa.